چه مشکلات و آسیبهایی در اقتصاد ایران وجود دارد و برای رفع آنها چه باید کرد؟
پاسخ از دکتر خوش چهره :اقتصاد ایران بنا بر مسائلی بیمار است که ریشههای آن مربوط به قبل انقلاب میشود. در طول این سالها، رهبر انقلاب هم سعی کردند با نامگذاری سالها، در درون نظام اسلامی این دردها را درمان کنند، اما همچنان بخشهایی از این بیماری وجود دارد. یکی از بیماریهایی که رهبر انقلاب هم به آن اشاره کردند، «وابستگی بودجه به نفت» است. من چهار دولت بعد از انقلاب را بهمثابهی چهار تیم پزشکی تلقی میکنم که بالای سر این بیمار آمدهاند. در طول این چهار دولت، این بیمار از جهاتی بهتر و از جهاتی بدتر شده است. یکی از ایرادات کلی اما این است که این دولتها اگرچه با تابلوهای سیاسی مختلفی آمدند اما با وجود اختلافنظرها در موضوعات سیاسی و ارزشی، در برنامهی اقتصادی شباهتهای قابل توجهی در برخی حوزهها داشتند.
حال سؤال این است که چرا اینقدر کارکرد دولتها (علیرغم نامها و شعارهای متفاوتشان) به هم شباهت داشته است؟ وقتی نگاه میکنید، میبینید یک مسابقهی نامیمون نانوشته در وابستگی دولتها و اقتصاد ملی به نفت، همواره وجود داشته است. در این مسئله، هر دولتی رکورد دولت قبلی را شکسته است. ماهها قبل، جایی در جمع دوستان دولتی این موضوع را مطرح کردم، واکنش نشان دادند و گفتند اگر دولتهای دیگر هشتساله بودند، این دولت سه چهار ساله است، درحالیکه الآن میتوانیم ببینیم که همان راه ادامه پیدا میکند. لایحهی بودجهی ۹۳ و ۹۴ بهطور واقعی نزدیک به هفتاد درصد وابسته به نفت و میعانات نفت بود. این یعنی که اقتصاد ما به نفت وابسته است و زمینه برای شیطنت دنیای سلطه وجود دارد. این در حالی است که هویتبخش به اقتصاد ما باید تولید ملی باشد. تولید ملی محققکنندهی درآمد ملی است. مأموریت نظام برای بهبود وضعیت ملی، با درآمد ملی نشان داده میشود. وضعیت امروز یک وضعیت دوپینگی است، چون با خامفروشی نفت درآمد ملی بالا میرود، بهجای اینکه ارتباط مستقیم با تولید ملی داشته باشد، با نفت درآمد ملی بالا میرود. بنابراین درآمد ملی با خامفروشی نفت وابسته است و بیشترین آسیب را به اقتصاد زده و ریشهی ناملایمات موجود محسوب میشود. متأسفانه مسابقهی نامیمونی بین دولتها در تشدید این حالت وجود دارد. دولت خامفروشی نفت را افزایش داده و میبینیم که یک میلیون بشکه تبدیل به دو و نیم میلیون بشکه شده است. میگویند در راستای اقتصاد مقاومتی، تولید نفت را افزایش میدهیم! درحالیکه این تولید نیست، خامفروشی و استخراج از طبیعت است. در آمارها، فروش نفت را از درآمد ملی بیرون میکشند.
موضوع دوم، واردات است. درخصوص برخی کالاهای واسطهای شاید بتوان توجیه آورد، ولی ارقام را که نگاه میکنیم، بخش قابل توجهی از واردات مربوط به کالاهای مصرفی و لوکس است. در کنارش قاچاق کالا هم وجود دارد.
موضوع سوم، فساد مالی و اقتصادی است که ناشی از وابستگی ما به نفت است. وقتی ما در مجلس هفتم بودیم، قیمت نفت چهارده تا هفده دلار بود. جوانکی که به فساد متهم بود، ۱۸۰ میلیارد تومان فساد کرده بود. اگرچه فساد قبیح است و به یک مثقال نجاست هم نجاست میگویند، ولی فسادها با افزایش قیمت نفت، افزایش پیدا کرد. بنابراین موضوع فساد عمیقاً به اقتصاد نفتی ما وابسته است. آن موقع که نفت هفده دلار بود، فساد ۱۸۰ میلیارد بود و وقتی که نفت ۱۴۰ دلار شد، فساد سه هزار میلیارد شد.
سال ۷۴ یا ۷۵ مقام معظم رهبری فرمانی درخصوص تبیین و تعیین «سیاستهای بلندمدت بدون اتکا به نفت» صادر کردند. دولت جلسهای با حضور وزرا، معاونان و… تشکیل داد. از دانشگاه هم دو نفر دعوت شدند. از دانشگاه تهران من دعوت شدم. آنها بر اینکه اقتصاد به درآمد ملی و خامفروشی نفت وابسته شده است، متمرکز شدند، ولی امروز هم نگاه میکنیم وضعیت همان است. اگر این ریشهیابی را درست انجام ندهیم، درمانهایمان هم غلط خواهد بود. این را باید مردم و نخبگان متوجه شوند